Γιατί να τα χρησιμοποιήσω;

Ο σημαντικότερος λόγος για να χρησιμοποιήσετε μπατόν είναι το γεγονός ότι μεταφέρουν ποσοστό από την κούραση και την καταπόνηση των ποδιών στα χέρια και τον κορμό. Ειδικά τα γόνατα, οι αστράγαλοι και τα πέλματα θα εκτιμήσουν πολύ την χρήση τους όταν οι ώρες περάσουν ή η κλίση μεγαλώσει. Στις κατωφέρειες η απορρόφηση κραδασμών που προσφέρουν θα ωφελήσει τους τετρακεφάλους, τα γόνατα και την μέση σας καθώς το βάρος που μεταφέρεται σε αυτά είναι λιγότερο. Κάποιος έμπειρος ορεινός δρομέας θα βελτιώσει αρκετά και την ταχύτητά του καθώς όχι μόνο δεν θα τον εμποδίζουν στην κατακόρυφη κίνηση προς τα εμπρός αλλά θα του δώσουν την απαραίτητη ώθηση κερδίζοντας λεπτά ή ώρες πολύτιμου χρόνου. Τα μπατόν θα σας δώσουν την απαραίτητη ισορροπία σε λασπώδη τεχνικά τερέν ενώ θα τα εκτιμήσετε αφάνταστα όταν βρεθείτε μπροστά από ένα ρυάκι και χρειαστεί να ισορροπήστε πάνω σε πέτρες ή να κάνετε «τραμπάλα» για να περάσετε απέναντι.

Πότε να χρησιμοποιώ μπατόν;

Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ο βασικότερος είναι το μήκος ή πιο σωστά η διάρκεια ενός αγώνα. Όσο μεγαλύτερη η διάρκειά του, τόσο πιο «επιτακτική» είναι και η ανάγκη χρήσης τους. Τόσο ώστε δύσκολα θα δείτε δρομείς ακόμα και έμπειρους να μην τα χρησιμοποιούν σε μεγάλες κλίσεις σε αγώνες 100 μιλίων. Θα έλεγε κανείς ότι αποτελούν τον κανόνα σε αγώνες βουνού υπεραπόστασης, ειδικά αν οι κλίσεις είναι μεγάλες. Δεν είναι λίγες όμως οι φορές που τα μπατόν θα μας χρειαστούν και σε μικρότερους σε διάρκεια αγώνες, με μεγάλες όμως κλίσεις όπως για παράδειγμα σε αγώνες Κάθετου Χιλιομέτρου (Vertical Kilometer). Αξέχαστη η εμπειρία μας στον Dolomites Skyrace το 2013 όταν και όλοι στην βάση μίας εξαντλητικής ανηφόρας έπαιρναν τα μπατόν τους από τον σταθμό ανεφοδιασμού για να τα αφήσουν στο τέλος της, 3 μόλις χιλιόμετρα μετά. Το πλεονέκτημα που δίνουν έστω και για αυτή την φαινομενικά μικρή απόσταση είναι μεγάλο καθώς τα πόδια στις μεγάλες κατηφορικές κλίσεις είναι αρκετά πιο ξεκούραστα για να μπορούν να «δώσουν» το κάτι παραπάνω.

Κατηγορίες μπατόν

Η βασική κατηγοριοποίηση των μπατόν έγκειται στον τρόπο με τον οποίον «μαζεύονται» ή «σπάνε» στο μισό ή 1/3 του μήκους τους (σε δύο ή τρία κομμάτια δηλαδή) για μεγαλύτερη ευκολία στο κουβάλημα όταν δεν τα χρησιμοποιούμε. Σε κάθε κατηγορία από τις παρακάτω που περιγράφουμε το μεγαλύτερο ρόλο στο συνολικό βάρος παίζει κυρίως το υλικό κατασκευής του μπατόν. Αν θέλαμε να απλουστεύσουμε τα πράγματα θα λέγαμε ότι είναι δύο τα κυριότερα υλικά κατασκευής μπατόν πεζοπορίας ή τρεξίματος: το αλουμίνιο και το carbon (ανθρακόνημα). Έχετε υπόψη σας ότι σε γενικές γραμμές το αλουμίνιο είναι πιο βαρύ αλλά πιο ανθεκτικό καθώς έχει την τάση να λυγίζει και να επανέρχεται στην «θέση του». Από την άλλη τα μπατόν που στηρίζονται σε carbon είναι υπερελαφριά αλλά επειδή δεν έχουν την τάση να λυγίζουν είναι πιο ευάλωτα σε σπασίματα. Βέβαια ακόμη και σε αυτό το κομμάτι οι εταιρείες τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει καταπληκτική δουλειά επιλέγοντας ανθρακονήματα με ειδικά σχέδια ύφανσης, πυκνή πλέξη και ειδική επεξεργασία στα κορυφαία μοντέλα τους. Από εκεί και μετά ρόλο στο βάρος παίζει ο τρόπος σύνδεσης των επιμέρους κομματιών του μπατόν καθώς επίσης και η χειρολαβή του.

Α. Τηλεσκοπικά μπατόν με περιστροφικό κλείδωμα

Ονομάζονται έτσι γιατί επιμηκύνονται ή μικραίνουν όπως ακριβώς και ένα τηλεσκόπιο, «το ένα κομμάτι μέσα στο άλλο». Είναι η παλαιότερη και πιο διαδεδομένη κατηγορία πεζοπορικών μπατόν. Έχουν ένα ευρύ πεδίο χρήσης ενώ το σημαντικότερο πλεονέκτημά τους είναι το γεγονός ότι μπορούμε να τα προσαρμόσουμε σε όποιο ύψος θέλουμε. Υπάρχουν μπατόν που αποτελούνται από δύο ή πιο συχνά από τρία μέρη. Η λογική είναι σχετικά απλή αφού όταν το φέρουμε στο ύψος που θέλουμε, βιδώνουμε δεξιόστροφα και ένας διαστολέας στον εσωτερικό μηχανισμό δημιουργεί τριβές στα τοιχώματα του μπατόν με αποτέλεσμα να κλειδώνει στο επιθυμητό ύψος. Αυτός όμως ο μηχανισμός έχει και προβλήματα καθώς για να αντέξει το μεγάλο βάρος σας που ασκείται σε μία δύσκολη ανηφόρα θα πρέπει να το σφίξετε αρκετά σφιχτά με αποτέλεσμα πολλές φορές, ειδικά σε συνθήκες κρύου, όταν έχετε ιδρωμένα χέρια ή φοράτε γάντια αυτό να είναι τουλάχιστον αδύνατον.

Β. Τηλεσκοπικά μπατόν με εξωτερικό κλείδωμα (fast/speed/flick lock)

Ανήκουν στην ίδια κατηγορία με τα «απλά» τηλεσκοπικά μπατόν που περιγράψαμε παραπάνω με την διαφορά ότι ο μηχανισμός κλειδώματος εδώ είναι εξωτερικός. Αφού δηλαδή επιλέξουμε το επιθυμητό ύψος, σφίγγουμε ένα μοχλός από πλαστικό, αλουμίνιο ή ατσάλι συνενώνοντας τα δύο τμήματα του μπατόν. Έχει το πλεονέκτημα ότι μπορούμε να το κλειδώνουμε και να το ξεκλειδώνουμε πιο εύκολα. Μειονέκτημά του ότι αντέχει λιγότερο βάρος από τον εσωτερικό μηχανισμό κλειδώματος πριν «γλιστρήσει» από την θέση του καθώς επίσης και το ότι πολλές φορές σε διάφορα μοντέλα απαιτείται αρκετή δύναμη για να κλειδώσει.

Γ. Τρίσπαστα ή Z-poles

Ονομάζονται αλλιώς και Z trekking poles από το σχήμα που παίρνουν όταν δεν είναι «συναρμολογημένα» που θυμίζει το «Ζ». Είναι το πιο δημοφιλές είδος μπατόν για τρέξιμο αφού στην πλειοψηφία τους είναι αρκετά πιο ελαφριά από τις δύο προηγούμενες κατηγορίες. Αυτό οφείλεται εκτός από τα υλικά κατασκευής τους που τις περισσότερες φορές είναι carbon στην απουσία μηχανισμού κλειδώματος των μερών που αποτελούν τα μπατόν. Η λογική τους θυμίζει τις μπανέλες ενός αντίσκηνου. Τραβώντας το πάνω μέρος του μπατόν, αυτό τραβάει ένα εσωτερικό κορδόνι αναγκάζοντας έτσι τα μέρη που αποτελούν τον μπατόν να τεντωθούν και να κλειδώσει το ένα μέσα στο άλλο. Μειονέκτημα στα περισσότερα μοντέλα αποτελεί το γεγονός ότι είναι σταθερού μήκους οπότε δεν μπορείτε να το ρυθμίσετε με απόλυτη ακρίβεια, ενώ υπάρχουν και λίγα μοντέλα αυτής της κατηγορίας που δίνουν ένα κάποιο εύρος ρύθμισης καλύπτοντας έτσι τις περισσότερες ανάγκες σας.

Η λαβή και ο ιμάντας καρπού σε ένα μπατόν παίζουν ρόλο;

Μεγάλο! Ουσιαστικά μιλάμε για το τμήμα του μπατόν το οποίο έχει την άμεση επαφή με το σώμα σας, τα χέρια σας δηλαδή, οπότε το σχήμα, το υλικό κατασκευής της λαβής και του ιμάντα πρόσδεσης του καρπού σας παίζουν σπουδαίο ρόλο. Το σχήμα και τα υλικά της λαβής διαφέρουν μεταξύ των μοντέλων και των εταιρειών. Μερικά μπατόν διαθέτουν λαβές που εκτείνονται αρκετά κάτω από το πάνω μέρος τους, επιτρέποντάς σας να τα πιάνετε με σταθερότητα από αρκετά χαμηλά σε έντονα ανηφορικά κομμάτια με πολύ μεγάλες κλίσεις. Κάποια από τα υλικά που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν:

• Foam (αφρώδη υλικά): Απορροφά την υγρασία από ιδρωμένα χέρια και είναι μαλακά στην αφή.
• Φελλός: αντιστέκεται στην υγρασία από ιδρωμένα χέρια, μειώνει τους κραδασμούς και είναι σε αρμονία με το σχήμα της παλάμης σας.
• Ελαστικό: Μονώνει τα χέρια από το κρύο, εξαλείφει τους κραδασμούς και δονήσεις, αλλά πιθανόν να δημιουργήσει φουσκάλες στα ιδρωμένα χέρια σας.

Ο ιμάντας στον οποίο μπαίνει ο καρπός είναι εξίσου σημαντικός σε ένα μπατόν. Θα περάσουμε τον καρπό μας στον ιμάντα, όταν οι κλίσεις μεγαλώσουν και θέλουμε να σπρώξουμε με μεγαλύτερη δύναμη τα μπατόν μας στο έδαφος. Χωρίς τον ιμάντα καρπού θα έπρεπε να κρατάμε σφιγμένη την γροθιά μας, πράγμα αδύνατον μετά από λίγο διάστημα έντονης πίεσης και σφιξίματος. Συνήθως οι ιμάντες είναι παραμεγισμένοι με κάποιο αφρώδες υλικό για καλύτερη άνεση ενώ δεν είναι λίγοι οι κατασκευαστές που προτιμούν τους ιμάντες τύπου «γάντι». Πρόκειται για ιμάντες που αγκαλιάζουν όλη την παλάμη και κλειδώνουν με κάποιον μηχανισμό πάνω στην λαβή του μπατόν για μεγαλύτερη σταθερότητα.

Πως τα επιλέγω; Τι πρέπει να προσέξω;

Θα πρέπει όταν κρατάτε ανοιγμένο το μπατόν από την λαβή, όρθιο στο πάτωμα, ο αγκώνας σας να σχηματίζει ορθή γωνία 90^ο. Αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα για τα ρυθμιζόμενα μπατόν, είναι όμως σημαντικό να το γνωρίζετε όταν επιλέγετε μπατόν σταθερού μήκους όπως είναι τα περισσότερα τρίσπαστα. Να θυμάστε όταν το ρυθμίζετε ή το δοκιμάζετε σε κάποιο κατάστημα να φοράτε τα αγωνιστικά σας παπούτσια καθώς ακόμα και αυτά τα ελάχιστα εκατοστά σε σχέση με κάποιο άλλο καθημερινό παπούτσι μπορεί να σας οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα. Εκτός από το επιθυμητό βάρος του μπατόν που θα σας οδηγήσει καταρχάς σε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αγοράς, πολύ σημαντικό ρόλο παίζει το μήκος των μπατόν όταν είναι κλειστά. Στο κατάστημα που θα επισκεφθούμε για να αγοράσουμε μπατόν θα πρέπει να έχουμε μαζί μας το σακίδιό μας για να διαπιστώσουμε αν υπάρχει εύκολος τρόπος να τα μεταφέρουμε στις κατηφόρες ή όταν οι κλίσεις είναι μικρότερες. Όλα τα μοντέρνα σακίδια και αγωνιστικά vest έχουν πια τρόπους πιασίματος μπατόν, αν και βέβαια δεν πρέπει να υποτιμάμε την γνωστή μέθοδο της … πατέντας στην οποία κάποια στιγμή καταφεύγουμε όταν δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Με δύο απλούς ιμάντες Velcro μπορείτε να δέσετε τα μπατόν πρακτικά παντού. Ο σωστός τρόπος για να να "φορέσετε" τον ιμάντα είναι από κάτω προς τα πάνω και μετά να πιάσετε την λαβή μαζί με τον ιμάντα.

Λίγα λόγια για την σωστή τεχνική

Ανηφόρα: Αν το μπατόν σας ρυθμίζεται καλό είναι να το κοντύνετε λίγο, αν η ανηφόρα που έχετε μπροστά σας έχει μεγάλη κλίση. Όσο μεγαλύτερη η κλίση, τόσο πιο πολύ πρέπει να τα κοντύνετε για να μην χρειαστεί να τεντώνετε πολύ το χέρι σας εμπρός και πάνω. Η πιο διαδεδομένη τεχνική την δανειζόμαστε από τους αθλητές του σκι αντοχής. Αριστερό χέρι – δεξί πόδι μπροστά και το αντίθετο σε μικρές έως μέτριες κλίσεις μας δίνουν απίστευτα καλό ρυθμό, καλή ισορροπία και δύναμη. Όταν οι κλίσεις μεγαλώσουν μπορεί να διαπιστώσετε ότι βοηθάει να έχετε και τα δύο χέρια μπροστά και τραβώντας με τα χέρια να κάνετε μικρά βηματάκια προς τα πάνω.

Το χέρι θα πρέπει να κάνει αποφασιστική και κοφτή κίνηση προς το έδαφος, τόσο ώστε να ακούγεται ο χαρακτηριστικός και ρυθμικός ήχος της επαφής του μπατόν με το έδαφος. Αν το μπατόν ακούγεται να «σέρνεται» στο έδαφος τότε σίγουρα περισσότερο βάρος σας είναι παρά κέρδος. Ο ιμάντας καρπού θα πρέπει να είναι περασμένος, θα σας βοηθήσει να εφαρμόσετε ακόμη περισσότερη δύναμη στα χέρια χωρίς τα κουράσετε. Αν δεν το κάνετε αυτό το πιθανότερο είναι μετά από όχι πολλή ώρα απλά θα σέρνετε τα μπατόν μαζί σας. Θυμίζουμε αυτό που αναφέραμε και πιο πάνω ότι ο σωστός τρόπος για να να "φορέσετε" τον ιμάντα είναι από κάτω προς τα πάνω και μετά να πιάσετε την λαβή μαζί με τον ιμάντα.

Κατηφόρα: το τρέξιμο στην κατηφόρα με μπατόν είναι μία πραγματική τέχνη. Δεν συνίσταται για άπειρους δρομείς εκτός αν στην κατηφόρα περπατάμε. Καλό είναι να χρησιμοποιείται μετά από αρκετή δοκιμή στην προπόνηση καθώς η λανθασμένη χρήση του μπορεί να μας τραυματίσει. Αν παρόλα αυτά εξοικειωθείτε στην κατηφόρα θα σας δώσει μεγάλη σταθερότητα και απορρόφηση κραδασμών δίνοντάς σας έτσι μεγάλο πλεονέκτημα. Όσοι έχετε μπατόν μεταβλητού μεγέθους καλό είναι εδώ να το ρυθμίστε σε μεγαλύτερο μήκος. Ο ιμάντας καρπού σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι περασμένος καθώς αν κατεβαίνοντας σε ένα μονοπάτι με ταχύτητα, πιαστεί το μπατόν σε κάποιον βράχο, η αντίθετες δυνάμεις που θα εφαρμοστούν στο χέρι μας, θα μας χαρίσουν ένα πολύ ωραίο σπάσιμο. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει συμβεί αυτό.

Πολλά μπατόν έχουν στην μύτη τους ένα πλαστικό δισκάκι το οποίο χρησιμοποιείται για να μην βυθίζεται το μπατόν στο χιόνι. Έτσι λοιπόν αν δεν πρόκειται να τρέξετε στο χιόνι, αφαιρέστε το καθώς αυτό το διαβολάκι έχει την τάση να μπλέκει σε κάθε είδους βραχάκια, ρίζες και θάμνους με πιθανή κατάληξη το λιγότερο ένα σπασμένο μπατόν και το περισσότερο έναν σπασμένο καρπό.

Στα τραβερσαριστά ή κατηφορικά μονοπάτια με πλάγια κλίση έχουμε πολλές φορές την τάση να "καρφώνουμε" και τα δύο μπατόν από την μεριά της πλαγιάς, αυτό όμως δεν είναι σωστό. Θα πρέπει το ένα μπατόν να πατάει από την μεριά της κατηφόρας όπως την φωτογραφία παρακάτω

Τελικά να αγοράσω μπατόν;

Αν σκοπεύετε να τρέξετε μέχρι 4 ή 5 ώρες, προσωπική μας άποψη είναι ότι δεν υπάρχει λόγος να καταφύγετε στην αγορά ενός ζευγαριού μπατόν. Ακόμη και σε αγώνες μέχρι την απόσταση του ορεινού μαραθωνίου αν δεν ξέρετε να τα χρησιμοποιείτε περισσότερο βάρος θα είναι παρά κέρδος. Σε έναν αγώνα όμως που μπορεί να κρατήσει πάνω από 7 ή 8 ώρες η χρήση του μπατόν είναι το λιγότερο επιβεβλημένη για τους περισσότερους από εμάς. Παρότι και ένα ζευγάρι τηλεσκοπικά μπατόν αλουμινίου κάνουν μια χαρά την δουλειά τους, αν σκέφτεστε να συμμετέχετε σε αγώνες υπεραπόστασης τακτικά, μην διστάσετε να επενδύσετε σε ένα καλό ζευγάρι carbon τρίσπαστα μπατόν. Μετά από 20 ώρες στο μονοπάτι θα εκτιμήσετε αφάνταστα τόσο το μικρό τους βάρος, όσο και τον μικρό τους όγκο που δεν θα σας προβληματίσουν.