Στον υψηλό αθλητισμό, τα κίνητρα για ντόπινγκ είναι συνήθως προφανή. Οι αθλητές ανταγωνίζονται για συμβόλαια σε μια γεμάτη αγορά, και τα εμπορικά οφέλη συνδέονται άμεσα με την απόδοση. Οι κορυφαίοι αθλητές στις μέρες μας έχουν επίσης μεγάλη παρουσία στα social media και μπορεί να νιώθουν πίεση να αποδίδουν – να κερδίζουν με κάθε κόστος, να παραμένουν στην κορυφή – των επιδόσεων και της διασημότητας. Αυτοί οι λόγοι προφανώς και δεν δικαιολογούν τη χρήση απαγορευμένων ουσιών, αλλά σε καταστάσεις οικονομικής ανάγκης, είναι σαφές γιατί ένας επαγγελματίας elite αθλητής μπορεί να μπει στον πειρασμό να το κάνει.

Η προσθήκη του “νέου φρούτου των τελευταίων ετών”, της πίεσης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να εντείνει αυτή την ανάγκη για υπερβολική απόδοση. Η συνεχής σύγκριση με άλλους αθλητές ή "πρότυπα" μπορεί να δημιουργήσει σε κάποιους τη λανθασμένη αντίληψη ότι η μοναδική επιλογή για να παραμείνει κάποιος στην κορυφή είναι η χρήση ντόπινγκ. Οι κοινωνικές πλατφόρμες ενισχύουν τη ματαιοδοξία και την ανάγκη για αναγνώριση, κάτι που καθιστά τον πειρασμό ακόμα πιο έντονο.

Το πιο ενδιαφέρον όμως ερώτημα είναι γιατί ντοπάρονται οι ερασιτέχνες αθλητές ή αθλούμενοι. Γιατί να εξαπατήσει κάποιος που δεν έχει την πίεση της χορηγίας ή της οικονομικής επιβίωσης; Που τρέχει για χόμπι; Τι θα τον ωθούσε να το κάνει;

Αυτό μας οδηγεί στην ψυχολογία της ματαιοδοξίας. Όπως λέει ένα απόφθεγμα που διάβασα πρόσφατα: "Οι αθλητές που βρίσκονται στο μέσο ή πίσω μέρος του αγώνα (mid to back of the pack) συνήθως εξαπατούν λόγω εγωισμού και έλλειψης χαρακτήρα, ενώ οι κορυφαίοι αθλητές (front runners) το κάνουν κυρίως για τον εγωισμό, τα χρήματα και επίσης λόγω έλλειψης χαρακτήρα."

Σύμφωνα λοιπόν με αυτό το απόφθεγμα, που νομίζω δίνει μια ακριβή εικόνα της κατάστασης, οι λόγοι ντοπαρίσματος ανά κατηγορία αθλητών είναι:

Αθλητές του μέσου και πίσω μέρους ενός αγώνα (Mid to Back of the Pack)

Ο λόγος που καταφεύγουν στην εξαπάτηση είναι καθαρά ο εγωισμός και η έλλειψη χαρακτήρα. Δεν έχουν χρηματικά ή επαγγελματικά κίνητρα, άρα η απόφαση βασίζεται στη ματαιοδοξία ή στην ανάγκη τους για αυτοεπιβεβαίωση. Ενδέχεται να θέλουν να νιώσουν ανώτεροι από τους συναθλητές τους ή να χτίσουν μια εικόνα που δεν τους ανήκει πραγματικά. Οι αθλητές αυτοί, αν και δεν είναι σε μια "αγωνιστική σε σχέση με απολαβές αγορά", μπορεί να πιέζονται από την ανάγκη για αποδοχή ή για να εντυπωσιάσουν το κοινό τους στα κοινωνικά δίκτυα. Ακόμη και η χρήση του Strava, ή κάθε πλατφόρμας που καταγράφει και μοιράζεται επιδόσεις, δημιουργεί μια κουλτούρα συνεχούς σύγκρισης και ανταγωνισμού, όπου οι αθλητές ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να επιτύχουν καλύτερους χρόνους σε διαδρομές ή segments. Οι αθλητές με “έλλειψη χαρακτήρα” ίσως μπουν σε πειρασμό.

Κορυφαίοι Αθλητές (Front Runners) – Επαγγελματίες ή Απλά Elite

Οι λόγοι που τους ωθούν στο ντοπάρισμα είναι: εγωισμός (κοινό στοιχείο με τους ερασιτέχνες), χρήματα, έλλειψη χαρακτήρα (κοινό στοιχείο με τους ερασιτέχνες). Εδώ προστίθεται το οικονομικό κίνητρο, καθώς οι επαγγελματίες αθλητές εξαρτώνται από τις επιδόσεις τους για να εξασφαλίσουν χορηγίες, έπαθλα και καριέρα. Το να διατηρηθούν στην κορυφή τους ασκεί μεγάλη ψυχολογική πίεση, κάτι που μπορεί να τους ωθήσει να δικαιολογήσουν στον εαυτό τους τη χρήση απαγορευμένων ουσιών.

Μιας και βρήκα ενδιαφέρον το απόφθεγμα, ας προσπαθήσω να το αναλύσω λίγο περισσότερο:

• Έλλειψη Χαρακτήρα: Είναι ο κοινός παρονομαστής. Ανεξάρτητα από το επίπεδο, η εξαπάτηση που κάνουν πηγάζει από την αδυναμία να τηρήσουν τις αρχές και τις αξίες του αθλητισμού. Στους κορυφαίους αθλητές υπάρχει ένα «πρακτικό» κίνητρο (τα χρήματα), ενώ στους ερασιτέχνες η ντόπα είναι εντελώς παράλογη αφού δεν υπάρχει πραγματικό όφελος πέρα από την προσωπική ικανοποίηση.
• Εγωισμός: Ως κινητήρια δύναμη, εμφανίζεται και στις δυο κατηγορίες. Οι ερασιτέχνες θέλουν να φανεί ότι είναι καλύτεροι από ό,τι πραγματικά είναι. Οι επαγγελματίες θέλουν να παραμείνουν στην κορυφή (και στα λεφτά τους) με κάθε κόστος.
• Διαφοροποίηση του Κινήτρου: Οι ερασιτέχνες εξαπατούν για να νιώσουν σημαντικοί, ενώ οι επαγγελματίες το κάνουν για να μην χάσουν κυρίως τη θέση, τα λεφτά και τα προνόμια τους.

Το απόφθεγμα που μου κέντρισε το ενδιαφέρον πιστεύω ότι σωστά αποδίδει την εξαπάτηση στον χαρακτήρα του αθλητή, ανεξαρτήτως επιπέδου. Οι μεν ερασιτέχνες το κάνουν από ματαιοδοξία, οι δε επαγγελματίες λόγω του συνδυασμού ματαιοδοξίας και οικονομικού συμφέροντος. Ωστόσο, και στις δύο περιπτώσεις η βασική αιτία είναι η απροθυμία να αποδεχτούν τα όριά τους και να αγωνιστούν δίκαια. Να σεβαστούν τις αξίες του αθλητισμού.

Το θέμα του ντόπινγκ είναι πολύ περισσότερο από απλώς την παραβίαση ενός κανόνα. Είναι μια κατάρρευση των αξιών του αθλητισμού, της αυτοεκτίμησης και της ακεραιότητας. Παρά τα διάφορα κίνητρα που μπορεί να ωθήσουν έναν αθλητή σε αυτή την επιλογή, το τελικό αποτέλεσμα είναι πάντα το ίδιο: η ήττα των πραγματικών αξιών του αθλητισμού και η επιβεβαίωση της αδυναμίας του αθλητή να αντέξει την πίεση και την πραγματικότητα των ορίων του.

Κλείνοντας και επικεντρώνοντας στο άθλημα μας, το να ενταχθεί περισσότερο το θέμα του αντιντόπινγκ κοντρόλ στον κόσμο του ορεινού τρεξίματος είναι απαραίτητο, ώστε να διασφαλιστεί η ακεραιότητα του αθλήματος και να ενισχυθεί ο σεβασμός στις αξίες του. Ειδικά σε έναν χώρο που αναδεικνύει τις φυσικές ικανότητες σε μονοπάτια και στον κόσμο των βουνών και τη συνδεσιμότητα με τη φύση, η χρήση ντόπινγκ αναιρεί εντελώς την αυθεντικότητα και τις ρίζες του αθλήματος. Η ενίσχυση της αντιντόπινγκ κουλτούρας και των ελέγχων - σε κάθε επίπεδο αθλητή - είναι απαραίτητη για την προστασία των αθλητών και της κοινότητας του ορεινού τρεξίματος.

Δημήτρης Τρουπής